Açlığı sona erdirmenin en hızlı yollarından biri sosyal koruma mekanizmalarını arttırmak

FAO’nun Gıda ve Tarımın Durumu 2015 Raporu’na göre nakit yardımları, okul yemekleri ve kamu işleri gibi sosyal koruma programları yoksul ülkelerdeki muhtaç kesimin aşırı yoksullaşmasını önleyerek çocukların sağlık ve eğitim olanaklarını iyileştiriyor, iyi bir hayat yaşamaları için ekonomik bir seçenek sunuyor.

Gelişmekte olan ülkelerde bu tip programlardan 2.1 milyar insan yararlandı ve bunun 150 milyonu aşırı yoksulluktan kurtarıldı. Rapora göre bu tür programların kırsaldaki etki alanını arttırmak ve kapsayıcı tarımsal kalkınma programlarına dahil etmek nüfusun yoksulluktan hızlıca kurtulmasını sağlıyor.

Rapor; bu sene konusu, kırsal yoksulluğun döngüsünü kırmak için sosyal korumanın önemi olan Dünya Gıda Günü’nden önce yayınlandı. FAO Genel Direktörü José Graziano da Silva “Sıfır açlığın olduğu bir dünya için en muhtaç kesimleri desteklemek konusunda hemen harekete geçmeliyiz” dedi.

Genel Direktör, “Sosyal koruma programları ailelerin gıdaya erişimine izin veriyor, beslenme düzenlerini çeşitlendiriyor ve daha sağlıklı yapıyor. Bu programların çocuk ve anne beslenmesinde olumlu etkileri olduğu kadar çocuk işçiliğini azaltma, eğitime katılımı yükseltmek gibi verimliliği arttıran etkileri de var,”dedi.

Açlığın tuzağından kurtulmak

Dünyadaki yoksul insanların yalnızca üçte biri sosyal korumadan yararlanabiliyor. Rapora göre yoksulluk oranlarının en yüksek olduğu Güney Asya ve Sahra-altı Afrika’da koruma oranları en düşükte seyrediyor.

Bu yardımların yokluğunda birçok yoksul ve muhtaç insan açlık tuzağından kendilerini kurtaracak olanağa kavuşamıyor. Açlık, hastalık ve eğitimsizlik gelecek nesillerin de yoksul bir hayat sürmelerine zemin hazırlıyor.

Yoksul ülkeler de dahil olmak üzere çoğu ülke bir tür sosyal koruma programını hayata geçirecek potansiyele sahip. FAO; küresel olarak sosyal programlar yoluyla tarımsal yatırımlarla beraber yılda 67 milyar dolar gelir yardımı ile 2030 yılında açlığın sona erdirilebileceğini tahmin ediyor. Bu rakam küresel gayri safi yurtiçi hasılanın yüzde 0.10’undan daha az.

Sosyal korumayı anlamak

Halen pek çok yoksul aile  mallarını satmak ve çocuklarını okuldan alıp işte çalıştırmak zorunda kalıyor, kendi küçük ölçekli arazilerini sürdürülebilir olmayan yöntemlerle kullanıyor ya da iyi gelir kazandırmayan  işlerde çalışmak durumunda kalıyor.

Temel sosyal koruma programları yoksul kesime kendi üretkenlik potansiyelini iyileştirmek için fırsat yaratıyor. Söz konusu programlar yerel ekonomilere de etki ederek iş fırsatlarını arttırıyor, kırsalda çalışanların maaşlarını yükseltiyor ve en yoksul kesime bile tarımsal yatırımda bulunması için olanak yaratıyor.

Örneğin Zambia’da pilot olarak uygulanan nakit programları sayesinde aileler daha fazla çiftlik hayvanına sahip oldu, ekili alan genişledi. Orak, çapa gibi aletlerin ve tarımsal ürünlerin  alınmasıyla yerel olarak üretilen tarımsal mallarda yüzde 50’lilik bir artış gözlendi.  Böylece yararlanıcı aileler gıda, giyim, sağlık ve hijyen alanlarında daha fazla harcamada bulundular. Yerel olarak üretilen mallara ve sunulan hizmetlere artan talepten ise daha geniş bir kesim yararlandı. Çoğu zaman mal ve hizmetleri sağlayan ve doğrudan yararlanıcı olmayan kesim için her 1 dolarlık yapılan yardımın 79 sent fazladan gelir getirdiği görüldü.

Bugün yaklaşık 145 ülke bir veya birden fazla sosyal koruma programı yürütüyor. Koruma çeşitleri içinde yeterli nitelikteki kişilere karşılıksız ödemeleri kapsayan şartsız para transferleri, okul devamlılığı ve düzenli sağlık muayenesiyle ilişkili şartlı para transferleri ve iş garantisi sunan kamu iş programları bulunuyor. Diğer türler ise gıda dağıtımı ve okul beslenme programları gibi ayni desteklerden oluşuyor.

Nakit transferi sadece harcamak anlamına gelmiyor

Rapor, sosyal korumanın şartlı nakit transferleri olduğunda bile insanların daha az çalışmasına neden olduğu mitinin yanlış olduğunua vurgu yapıyor. Tam tersi, aileler sosyal korumaya olumlu olarak yaklaşıyor, çocuklarının beslenmesini ve eğitimini öncelikli hale getiriyor, az gelir getiren işlerde çalışmak yerine evde yapılan üretime odaklanıyor.

Sosyal koruma programlarının zamanla dönüştürücü bir etkisi de olabiliyor. Bangladeş’te iyi planlanmış koruma programlarından birinde, kendi gelirlerini fazladan kazanmaya başlayana dek kırsalda yaşayan kadınlara aylık ücret, tarımsal mallar ve çiftlik hayvanı sağladı. FAO raporu Etiyopya, Gana ve Lesotho’da yer alan örnekleri de kapsıyor. 

Raporda elde edilen veriler, sosyal korumanın bir maliyetten çok yatırım olduğunu ortaya koyuyor. Brazilya’da yürütülen Bolsa Familia programı gayri safi yurtiçi hasılanın yüzde 0.5’i kadar yatırım yapılarak  ülke nüfusunun dörtte birine ulaştı.

Raporda, aynı zamanda tek başına sosyal korumanın sürdürülebilir olarak açlığı ve kırsal yoksulluğu sona erdirmede yeterli olmayacağının altı çiziliyor. Sosyal korumada kamu yatırımlarıyla, tarımsal  ve kırsal kalkınma alanlarında özel sektör ve kamu yatırımlarını birleştirmek ve koordine etmek gerektiği vurgulanıyor. Rapor, bu adımlar sayesinde kapsayıcı ekonomik gelişmenin sağlanabileceğini ve kırsal yoksulluğun sürdürülebilir olarak döngüsünü kırılabileceğini belirtiyor.