Çayır ve Meralarımız

İnsan beslenmesinde çok önemli bir yer tutan eden hayvansal ürünlerin elde edilmesinde temel kaynak olan çayır-mera ve yem bitkileri kültürü ülkemizde yeterince gelişememiştir. Bunun bir sonucu olarak, hayvansal ürünlerin özellikle verimlerinde, tarımı gelişmiş ülkelere göre bir düşüklük söz konusudur. 

Yurdumuzda evcil hayvanların beslenmesinde kullanılan kaba yemin önemli bir kısmı hala doğal çayır ve mera alanlarından karşılanmaktadır. Bu yem alanları, çevre ve insan sağlığına olan yararları yanında sahip oldukları büyük potansiyel nedeni ile hayvancılık için önemini hala korumaktadır. 

Hayvancılığın temel girdilerinin başında gelen kaba yemin en ekonomik sağlandığı kaynak olan doğal otlatma alanları, uzun yıllardır devam eden erken ve aşırı otlatmalar nedeniyle verim güçlerini yitirmiş, üzerinde bulunduğu toprağı koruyamaz hale gelmiştir. 

Oysa ki çayır ve meralar, hayvanlara gereken yemi sağlamanın yanında diğer birçok yönlerden de önemlidir. Günümüzde doğadaki çeşitlilik tehlike altında olduğundan, her geçen gün bazı canlı türleri bir daha geri dönmemek üzere yok olmaktadır. Binlerce yıldan beri doğal otlatma alanları sayısız bitki ve hayvan türüne yaşama yeri  sağlamaktadır. Uygun idare koşulları altında, bu canlı türleri çayır meralarda kendi hayatlarını ve soylarını herhangi bir baskıya maruz kalmadan sürdürebilmektedirler. 

Çayır ve meralarda bulunan bitki ve hayvan türleri bu alanların biyolojik değerini arttırmakta, üzerinde ve içinde yaşadıkları toprağın oluşmasına, gelişmesine, olgunlaşmasına katkıda bulunmaktadırlar. Bu şekilde topraklar çayır mera kültürü sayesinde korunmakta, birçok canlı türü için daha elverişli bir yaşama ortamı haline gelmektedir. Çayır meralar bir yandan bitki besin maddelerinin kaynağını teşkil ederek, diğer yandan da erozyon kontrolü ve toprak ıslahında, hatta ekim nöbetinde rol oynayarak toprak verimliliğini arttırırlar. Çayır mera bitki örtüsünü oluşturan bitki türleri çok sayıda olmalarının yanında, değişik özelliklere sahip olduklarından toprak ıslahında oldukça önemlidir. 

Çayır ve mera alanları doğal bir ekosistem olarak sayısız bitki ve hayvan için yaşam ortamıdırlar. Günümüzde bu alanların doğal hayata sağladıkları katkının daha iyi anlaşılması ile özellikle gelişmiş ülkelerde çayır ve meralara özel bir değer verilemeye başlanmıştır. Binlerce bitki ve hayvan türünün bu alanlarda besin ve yaşama ortamı bularak hayatlarını devam ettirmesi ile  ekosistem kendi döngüsünü sürdürmektedir. Böyle bir ekosistemin sağlıklı olarak devam ettirilmesi modern insanın birçok ihtiyacını da karşılamaktadır. Buraları, şehir hayatından sıkılan insana, doğa ile baş başa olabileceği rekreasyonel amaçlı alanlar olarak ta öne çıkmakta ayrıca kontrollü koşullarda avcılık imkanı vermektedir. 

Ülkemizin büyük bir kısmı yarı-kurak olarak kabul edilen iklim kuşağında yer almaktadır. Bu bölgelerde doğal yağışların miktarı az ve yıl içindeki dağılımı düzenli değildir. Yağış yetersizliği bitki gelişmesini kısıtlayan en büyük sorundur. Bu bölgelerde doğal yağışların toprağa sızıp değişik katmanlarda depo edilmesi ile yer altı su rezervleri artmakta ve kıt olan suyun yüzey akışı halinde yok olup gitmesi önlenmektedir. Doğal kaynaklar arasında yer alan çayır ve meralar önemli bir su toplama havzası olduğundan doğal yağışların toprağa işleyerek yıl boyu taban sularını, kaynakları, akarsuları besleyerek, doğadaki su döngüsünde önemli bir yer almaktadırlar. 

Çayır mera vejetasyonun oluşturan bitki türleri, özellikle fosil kökenli yakıtların aşırı kullanılmasından kaynaklanan ve atmosferdeki miktardaki normalin üzerine çıkabilen karbondioksit gazını fotosentezde kullanarak, organik maddeye çevirmektedirler. Böylece karbondioksit diğer organizmaların kullanabileceği bir forma çevrilmekle kalmaz aynı zamanda, bu gazın fazlalığında ortaya çıkan ve sera etkisi olarak adlandırılan küresel ısınmanın önüne geçilmesi de sağlanmış olunur. Çayır meralarda fotosentez yolu ile  ortaya çıkan oksijen sayesinde bu alanlar, temiz hava kaynağı olma ve kirli havayı temizleme özelliğine de sahiptirler. 

Yurdumuzda meraların aşırı otlatılması problemini çözmek ancak yem kaynaklarının geliştirilmesi ve yem üretiminin arttırılmasına bağlıdır. Yem kaynakları ile otlayan hayvan sayısı arasında kurulması gereken bu denge bir taraftan yem kaynaklarını geliştirmek, diğer taraftan da üretilen yemi en yüksek oranda hayvansal ürünlere çeviren hayvanların ıslahı yolu ile elde edilebilir. Yem kaynaklarını geliştirme konusunda en büyük imkanlardan biri yem bitkileri ekim alanının genişletilmesidir. Bol miktarda yem yetiştirip meralar üzerindeki otlatma basıncı azaltılmadan hiçbir mera ıslahı çalışmasından sonuç alınamaz.  

Yem kaynaklarını geliştirmede bir diğer potansiyel de çayır ve mera alanlarında yatmaktadır. Bu alanlarda otlatmanın belli kurallara bağlanması, çeşitli bakım ve sulama, gübreleme, yabancı ot savaşı ve toprak su muhafaza yöntemlerinin uygulanması ile bu alanlardaki yem üretimi en azından iki katına çıkartılabilir. Özellikle marjinal alanlar olarak nitelendirilen tarla tarımının fazla karlı olmadığı alanlarda suni çayır meralar kurulması ile yem üretimi arttırılabilir.