Tarıma verilen 10 milyar liralık desteğin yüzde 1’i bile takip edilmiyor

Yılda 10 milyar lirayı bulan tarım desteklerinin amacına ulaşıp ulaşmadığı takip edilmiyor. Sayıştay raporuna göre bütçeden ayrılan milyarlarca liralık kaynağın sektöre etkisi araştırılmıyor. Etki analizi yapılmayan bu ödemelerin, tarım politikalarının amaçlarına nasıl bir katkı yaptığı da bilinmiyor. 10 milyar lirayı bulan desteklerin sadece yüzde 0,65’inin takibi yapılıyor. Geri kalan yüzde 99,35’lik kısmın tarıma nasıl bir etkisi olduğu ise izlenmiyor. Ayrıca tarım sektörü açısından son derece önem arz eden bu destekler, verim artışı yerine daha çok çiftçi sayısına endeksli yapılıyor. Bu da sektörün öncelikli problemlerinin çözümüne katkı sağlamıyor. 2014 yılında 2 milyon 214 bin 390 çiftçiye, toplam 9 milyar 620 milyon 590 bin TL destek ödemesi yapıldığı belirtilen raporda, bu desteklerin ekonomik ve sosyal etkisi, verimlilik sağlayıp sağlamadığına yönelik çalışmaların yapılmadığı, sadece ödenekle kaç çiftçinin desteklendiği bilgisinin öne çıktığı vurgulanıyor.

TARIM DESTEKLERİNİN ÜRETİME YANSIMASI ANALİZ EDİLMİYOR

Sayıştay’ın yeni açıkladığı Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı denetim raporu, tarım desteklerinin üretime etkisinin araştırılmadığını ve dağıtımda yanlış politika izlendiğini ortaya çıkardı. Sayıştay denetçileri, yaptıkları incelemelerde tarım desteklemeleri için devlet bütçesinden ciddi miktarlarda kaynak ayrıldığını ancak bu ödemelerin tarım politikalarına etkisinin hiçbir şekilde takip edilmediğini tespit etti. Bu desteklerin etki analizinin yapılmadığını, sonuçlarının raporlanması ve böylece mevcut politikaların gözden geçirilmesine yönelik bir sistem kurulmadığını ortaya çıkaran denetçiler, desteklerin dağıtılış biçimini de eleştirdi. Bakanlık, yıllık 10 milyar lirayı bulan 70’i aşkın destek türü için ayrı ayrı kayıt ve takip sistemi geliştirdi ancak bu desteklerin etkisini araştıracak bir mekanizma kurulmadı. Sektör açısından büyük önem taşıyan bu ödemelerin, ekonomik ve sosyal yansımalarının analizini yapmaya imkan sağlayacak nitelikte bir birim ve yazılım programı geliştirilemedi. Bu da kamu kaynağının usulüne uygun kullanılıp kullanılmadığının değerlendirmesini güçleştirdi.

DESTEKLER VERİM ARTIŞINA DEĞİL, ÇİFTÇİ SAYISINA ENDEKSLİ DAĞITILIYOR

Desteklerin dağıtımında verimlilikten ziyade, kaç çiftçinin desteklendiğinin ön plana çıktığı vurgulanan raporda, şu ifadelere yer verildi: “Halbuki destek ödemelerinde amaç, ödeme yapılan çiftçi sayısını ve ödeme miktarını arttırmak olmayıp bilakis bu ödemelerle tarım sektöründe iyileştirmeler yapmaktır. Bu durumda da yapılan destek ödemeleri ile nasıl bir gelişme ve iyileştirme sağlandığı bilgisinin üretilebilir olması, paydaşlar açısından elzemdir. Desteklerin tarımsal politika amaçlarına ne derece hizmet ettiğinin anlaşılmasına, ölçülmesine, üretim planlamasından pazarlamaya kadar olan sürecin takibine ve analizine, etki değerlemelere ve raporlanmaya imkan verecek şekilde düzenlenmesi gerekmektedir.”

DESTEKLEMELERİN YÜZDE 99,35'İ TAKİP EDİLMİYOR

Bakanlık ise tarım desteklemelerinin etki analizlerinin, Tarımsal Ekonomi ve Politika Geliştirme Enstitüsü Müdürlüğü ve üniversiteler aracılığı ile yapıldığını savundu. "Hayvan Genetik Kaynaklarının Yerinde Korunması ve Geliştirilmesi" desteklemeleri kapsamındaki bir projeyi de örnek gösterdi ancak Sayıştay, bunun bütün tarım desteklemeleri içindeki payının sadece yüzde 0,65 olduğunu, kalan yüzde 99,35’lik kısmını kapsamadığını belirtti. Bütün tarım destekleme uygulamalarının etkilerinin izlenmesi ve değerlendirme yapılarak raporlanması gerektiğinin altını çizdi. Sayıştay denetçileri, yaptıkları değerlendirmede şunları kaydetti: “Bakanlığın destekleme ödemelerine ilişkin sistemin tüm mali işlemleri kapsamaması nedeniyle tarımsal desteklemelerin izlenmesinde, denetlenmesinde ve raporlanmasında etkin sonuçlar alınamamaktadır. Mali saydamlık gereği tüm destek bilgilerini içeren rapor ve tabloların hazırlanması ve konsolide edilerek, bir yılı geçmemek üzere belirli dönemler itibariyle kamuoyuna açıklanması gerekir.”