CHP’li Sarıbal: Ayçiçeği Üreticileri Zor Durumda

CHP Bursa Milletvekili ve Parti Meclis Üyesi Orhan Sarıbal, yağlı tohumların yeterli, dengeli ve sağlıklı beslenme için gerekli olduğunu belirterek, Türkiye’de ayçiçeği bitkisel yağ üretiminin yaklaşık yüzde 80’ini karşıladığını vurguladı. Sarıbal, dünya ayçiçeği üretiminin yüzde 75.8’inin Rusya, Ukrayna ve Avrupa Birliği’nde yapıldığını, AB’nin en büyük ithalatçı, Çin’in ise en büyük ihracatçı konumunda olduğunu ifade etti.

Türkiye’nin Ayçiçeği Üretimi

Türkiye, ayçiçeği üretiminde dünyada 9. sırada yer alıyor. Yağlık ayçiçeği üretiminin yarısından fazlası Trakya ve Batı Karadeniz illerinde gerçekleştiriliyor. En çok üretim yapılan iller ise Edirne (yüzde 13), Adana (yüzde 12), Tekirdağ (yüzde 10), Kırklareli (yüzde 10) ve Konya (yüzde 8). Bu beş ilin toplam üretimdeki payı yüzde 50’yi geçiyor.

İthalata Dayalı Tarım Politikaları

Sarıbal, AKP’nin ithalata dayalı tarım politikalarının ayçiçeği üreticisini zor durumda bıraktığını belirtti. TÜİK verilerine göre, Türkiye’nin ayçiçeğindeki yeterlilik derecesi 2002 yılında yüzde 84.8 iken, 2023 yılında yüzde 51.3’e geriledi. 2022 yılında yağlık ayçiçeği üretimi 2.4 milyon ton iken, 2023 yılında 2 milyon tona düştü. 2024 yılı için ise toplam ayçiçeği üretiminin yüzde 8.7 oranında artması bekleniyor. Ancak, aşırı sıcaklar ve yetersiz yağışlar nedeniyle verim düşüklüğü yaşanıyor.

İthalat ve Ekonomik Etkiler

Türkiye, ayçiçeği ithalatında Avrupa Birliği’nin ardından dünyada ikinci sırada yer alıyor. 2023 yılında ayçiçeği tohumu, yağı ve küspesi için ödenen toplam bedel 2 milyar dolar oldu. İthalatın yüzde 44’ü Ukrayna’dan, yüzde 25’i ise Romanya’dan yapıldı. Son beş yılda ödenen bedel yüzde 117 oranında arttı. AKP döneminde yağlı tohum ve türevleri için ödenen bedel 26 milyar dolara yaklaştı. 2024 yılı ilk altı ayında yaklaşık 1 milyar dolar değerinde ithalat yapıldı.

Cumhurbaşkanlığı Kararı ve Gümrük Vergileri

Ayçiçeği hasadı devam ederken, 6 Ağustos 2024 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan Cumhurbaşkanı Kararı ile 1 Ocak 2025 - 30 Nisan 2025 tarihleri arasında 1 milyon ton yağlık ayçiçeği veya 400 bin ton ham ayçiçeği yağı ithalatı için tarife kontenjanı açıldı. Bu karara göre, yağlık ayçiçeği ithalatında gümrük vergisi yüzde 27 yerine yüzde 8, ham yağ ithalatında ise yüzde 36 yerine yüzde 20 olarak uygulanacak. Düşük gümrük vergilerinden yararlanmak için iç piyasadan ayçiçeği alma koşulu getirildi.

Üretici İçin Alım Garantisi

Sarıbal, üretici için alım garantisinin önemli bir unsur olduğunu vurguladı ve iç piyasadan ne kadar yağlık ayçiçeği alanların ucuz ithalattan yararlanabileceği konusunun açıklığa kavuşturulması gerektiğini belirtti.