TOPRAK ANALİZLERİNİN ÖNEMİ

Bilgi Deposu

Bütün bitkiler büyüyüp gelişirken topraktan bazı besin maddelerini alırlar. Bu durum zamanla topraktaki besin maddelerinin azalmasına neden olur. Bu durumda ise toprak verimsizleşir. Ürün kalitesi ve miktarı azalır. Bitkilerin normal gelişebilmesi için ihtiyaç duyduğu elementleri toprağa ilave etmek gerekir. Bu elementlerin neler olduğunu öğrenmek içinde toprak analizi yapmak gerekmektedir.

Toprak analizi, topraktaki bitki besin elementlerinin miktarını ve bitki yetiştirme gücünü belirlemek için yapılan kimyasal bir işlemdir. Topraktaki besin maddelerinin varlığını kanıtlamak için bitki analizleri de yapılabilir. Ancak bu işlem uzun zaman gerektirir.

Kimyasal toprak analizleri hızlı sonuç almamızı sağlar. Bitki dikilmeden önce toprakta ihtiyaç duyulacak besin elementinin miktarının ve çeşidini öğrenmemizi sağlar.

Toprakta bulunan besin elementlerinin hepsi bitkiler tarafından eşit olarak alınmazlar. Her bitkinin ihtiyaç duyduğu besin elementi ve miktarı farklıdır. Toprak analizlerini birkaç yıl üst üste yaptırmak doğru sonuç almak açısından önemlidir.

Toprak analizi yapılmadan gübreleme yapılırsa, şu yanlışlar ortaya çıkar;

• Gereğinden daha çok gübre kullanılabilir. Fazla gübre ile hem masraf artar, hem de bitkilere zarar verir.

• Bitkilere istediğinden az gübre kullanılması ile verim ve kalite düşer.

• Yanlış gübre kullanılarak verim düşmesi yanında, gereksiz gübre israfı yapılır.

• Yanlış zamanda ve şekilde gübre kullanımı masraftan başka bir sonuç doğurmaz.

Toprak Örneklerinin Alınması

Toprak örneklerinin alınarak analize hazırlanması uzun bir eğitim ve deneyim gerektirir. Toprak örneklerinin alınma işlemi örneğin alınacağı ortama göre değişir. Toprak örnekleri alınmasında burgu, kürek, sonda gibi aletler kullanılır.

Harç Karışımlarından Toprak Örneği Alınması

Sağlıklı bir süs bitkisi ve sebze fidesi yetiştirmek için hazırlanan karışımların pH, tuz kapsamı, organik madde miktarı ve besin elementlerinin bilinmesi son derece önemlidir. Hazırlanan karışımları doğru analiz edebilmek için örneklerin doğru alınması ve tüm karışımı temsil edebilmesi gerekir. Harç karışımlarından örnek alınırken şu konulara dikkat edilmelidir;

a) Toprak örneği temiz, paslanmamış kürek ya da benzeri aletlerle alınmalıdır.

b) Alınan örnek tüm karışımı temsil edebilmesi için harç karışımının farklı yerlerinden alınmalıdır.

c) Kürek üzerine alınan toprak sağından, solundan ve kürek ucundan tıraşlanarak kutu şekli verilmelidir. Burada dikkat edilecek nokta, üst toprağın atılmamasıdır.

d) Alınan örnek temiz bir plastik kap veya bez parçası içinde biriktirilir. Elle iyice karıştırılır. Toprak içindeki taş, bitki parçaları temizlenir. Bu karışımın değişik yerlerinden tutam tutam alınan toprak örneklerinin bir kg kadarı temiz bir torbaya konur.

e) Torba üzerine toprak örneği ile ilgili bilgiler yazılarak analiz laboratuvarına gönderilir. Örnek analiz edilene kadar serin yerde muhafaza edilmelidir.

4.2.3. Açık Araziden Toprak Örneği Alınması

Şekil 1: Arazide toprak alınacak yerler

Şekil 2: İşaretlenen yerden toprak örneğinin alınması

Analiz için alınacak örnek tarla toprağından ise sonda, burgu ya da kürekle 20 cm derinlikten, 3-4 cm kalınlığında ince bir dilim alınır. Eğer tekniğine uygun örnek alınmamışsa analiz sonuçları hatalı çıkabilir. Bu durum hem zaman hem de para kaybına neden olur.
 

Toprak Örneğinin Alınmasının Sakıncalı Olduğu Yerler Şunlardır;

a) Eskiden gübre yığılmış yerler,

b) Harman yeri ve hayvanların yattığı yerler,

c) Sap, kök, yabancı ot vb. yakıldığı yerler,

d) Hayvan gübrelerinin bulunduğu yerler,

e) Tümsek ya da su birikintisi olduğu yerler,

f) Ağaç altları,

g) Gübreli ve sıraya ekim yapılan tarlalarda sıra üzerinden,

h) Dere, orman, kanal, su arkı, çit ya da yollara yakın yerlerden toprak örnekleri alınmamalıdır.

Toprakta pH Analizlerinin Yorumu

pH değerlerine göre toprak reaksiyonun yorumu aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir.

pH	Reaksiyon sınıfı	pH	Reaksiyon sınıfı
4.5(küçük)	Aşırı asitli	7.0	Nötr
4.5-5.0	Kuvvetli asit	7.0-7.5	Çok hafif alkali
5.0-5.5	Orta derece kuv. asit	7.5.-8.0	Hafif alkali
5.5-6.0	Orta derece asit	8.0-8.5	Orta derece alkali
6.0-.6.5	Hafif asit	8.5-9.5	Kuvvetli alkali
6.5-7.0	Çok hafif asit	9.5 (büyük)	Çok kuv. alkali

Çizelge 1: pH değerlerine göre toprak reaksiyonunun sınıflandırılması

Tarım topraklarının çoğunda pH değeri 5 ila 8,5 arasındadır. Mineral topraklarda ise pH 3,5 ile 10 arasında olabilir. Bitkilerin hangi pH sınırları arasında yetiştiği bilinirse, toprak pH’ sı ile karşılaştırılarak durum değerlendirilmesi yapılabilir. Toprak pH’ sı yükseltilip düşürülebilir.

Toprak Asitliği

Toprakların asit, nötr veya alkali olduğunu belirtmek için kullanılan bir deyimdir. Eğer toprak çözeltisi içerisinde hidrojen iyonları fazla ise, toprak asit özelliği gösterir. Toprak çözeltisinde hidroksil iyonları fazla ise, toprak alkalidir. Topraktaki hidrojen ve hidroksil iyonları eşit ise, toprak nötr özelliği gösterir.

Toprak reaksiyonu, toprağın fiziksel ve kimyasal özelliklerini etkileyen en önemli toprak özelliğidir. Toprağın verimi, bitki gelişmesine uygunluğu ve mikroorganizmalar tarafından istenen özellikte olması toprağın asit, nötr ve alkali özellik göstermesine bağlıdır.

Hidrojen ve hidroksil arasındaki ilişki pH değeri ile ifade edilir. pH metre ortamın asitliği veya alkaliliğini ölçmede kullanılır. pH metre 0’ dan 14’ e değer alır. 0 ile 7 arası asitliği, 7 den 14 kadar olan bölüm ise bazikliği gösterir. 7 ise nötrdür.

Toprakta pH’ nın Düşürülmesi

Topraktaki asitliğin giderilmesi ve pH’ ın yükseltilmesine karşılık bazen de pH’ nın düşürülmesi gerekir. Bazı bitkiler asitli toprakları severler. Bu bitkiler yetiştirilmek istendiğinde toprağın asitliği artırılmalıdır. Toprakların asitlik derecesini artırmak ve pH’ nın düşürülmesi için farklı maddeler kullanılır. Bu maddeler içinde kükürt, sülfürik asit, alüminyum sülfat ve demir sülfat sayılabilir. Ayrıca amonyum sülfat ve amonyum fosfat gibi asit yapılı gübreler de bu amaç için kullanılabilir.

Reaksiyon ve Toprak Verimliliği

Toprak verimliliğini etkileyen en önemli faktörlerden biri de toprak reaksiyonudur. Toprakta yetişen bütün yüksek yapılı bitkilerle, üzerinde yaşayan bütün mikroorganizmaların yaşamsal faaliyetlerini sürdürebilmeleri doğrudan ya da dolaylı olarak toprak reaksiyonuna bağlıdır. Toprak reaksiyonunun verimlilik açısından en önemli fonksiyonları şunlardır:

a) Bitki gelişimine etkisi: Her bitkinin kendine uygun yaşadığı bir ortam vardır. Bu ortamlar asit, alkali, ve nötr olabilir. Bitkiler farklı ortamlarda yetiştirilmek istenirse ortamın pH’ sı dolaylı ya da doğrudan bitki gelişimini etkileyebilir. Genel olarak bütün bitkiler fazla asidik topraklarda gelişemezler.

b) Bitki besin elementlerinin elverişliliği üzerine etkisi: Bitki besin elementlerinin bitkilere olan yararları ile pH değerleri arasında yakın bir ilişki vardır. Bazı durumlarda ortamın pH değerinin değişmesi bitkilerin topraktaki besin elementlerinden yararlanmasını güçleştirir. Çünkü pH değeri değiştiğinde besin elementleri çözünmez bileşikler hâline geçebilirler. Bu durumda da bitkiler bu maddeleri alamazlar.

c) Besin elementlerinin bitkilerce alımı üzerine etkisi: Bitki kökleri topraktaki besin maddelerini en iyi pH 6,5 ve pH 7,5 arasındaki alır. Topraktaki asitlik artarsa bitki köklerinin hücre zarlarının yapısı bozularak geçirgenliği artar. Hücre içinden dışarıya madde geçişi olur. Bitki besin elementlerinden yararlanamaz.

d) Toprak canlıları üzerine etkisi: Toprak reaksiyonu toprakta yaşayan canlılar üzerinde de etkilidir. Düşük pH değerlerinde toprakta mantarların aktiviteleri artar. Yüksek pH durumlarında ise bakteriler hızla çoğalırlar. Bakteriler 6,0–8,0, aktinomisetler 7,0–7,5 ve mantarlar 4.0–5.0 pH derecelerinde maksimum seviyede yaşarlar.

Elementler Arası Geçimsizlik

Gübrelerdeki elementlerin oranları ve bu oranların temsil ettiği denge, bir dış müdahale ile bozulduğu takdirde, elementler arası zıtlaşmadan kaynaklanan problemler ile karşı karşıya kalırız.

Bu olayda, tek bir gıda maddesinin bile gereğinden fazla kullanımı diğer bir veya daha fazla sayıda gıda maddesinin bitki tarafından alınmasına mani olabilir. Bu istenmeyen etkilere ait bilgiler çizelgede verilmiştir.

Fazlalık Olan Alıma Mani Olunan Madde

Azot(N) Potasyum (K), Bakır (Cu), Bor (B)

Fosfor(P) Potasyum (K), Kalsiyum (Ca), Çinko(Zn), Demir(Fe), Bakır(Cu)

Potasyum (K) Magnezyum (Mg)

Magnezyum(Mg) Potasyum (K)

Çinko(Zn) Magnezyum(Mg),Demir(Fe),Bakır (Cu)

Manganez (Mn) Çinko (Zn), Demir (Fe)

Demir (Fe) Fosfor (P)

Bakır (Cu) Çinko (Zn), Mangan(Mn), Demir(Fe)

HER TÜRLÜ ÜRÜN YETİŞTİRCİLİĞİNDE BAŞARILI OLMANIN YOLLARINDAN BİRİ DE TOPRAK TAHLİLİ YAPMAKTIR….