Kinoa Yetiştiricliği

Kinoa Yetiştiriciliği

Kinoa, yüksek dağlık alanlardan, ılıman , yağışlı , sıcak ve kuru , soğuk ve kuru, her iklime adapte olabilen çeşitleri olan, kendine döllenen bir bitkidir.

Deniz seviyesinden başlayarak 4000 m rakıma kadar çok rahat yetişebilen bir bitkidir. Her yükseltiye uygun çeşitleri mevcuttur.  Kinoa, çeşitlere göre farklılık göstermekle birlikte, ortalama, çimlendikten sonra - 4; -6'e kadar dayanır.  

Kinoa hemen hemen her türlü toprakta yetişebildiği gibi, en çok sevdiği tınlı ve geçirgenliği yüksek, organik madde değerleri bakımından zengin toprak yapısını sever. Kurak ve tuzlu topraklarda da çok rahat tarımı yapılabilen bir bitkidir. 4.5 ile 9.0 Ph değerleri olan topraklarda yetişebilir. 

Ülkemiz tarımsal şartlarına en uygun çeşitler, yetişme süresi kısa olanlardır. Kinoa'nın, diğer tarımsal ürünlerde olduğu gibi, bir çok çeşidi vardır. 200'den fazla tescilli çeşidi mevcuttur. Kısa gün çeşitlerinin tarımı daha kolay ve çiçeklenmede, tane tutum yaşanma riski minimumdur. Birçok Kinoa çeşidi, saponin isimli bir madde ile kaplıdır. Saponinli çeşitler, hasat edildikten sonra, pazarlanabilmesi için, yıkanıp, kurutulması gerekmektedir. Bu işlem sırasında, %35'lere varan ürün fire kayıpları da oluşmaktadır.    

Dünya'da son yıllarda saponinsiz çeşitler de geliştirilmeye başlanmıştır. Saponinsiz Kinoa çeşidi ekiminde yıkama ve kurutma işlemine gerek kalmamakta; ürün doğrudan, fire kaybı da olmadan pazarlanabilmektedir. 

Ekim zamanı, ortalama toprak ısısının 5-7 derece olduğu zaman, Mart, Nisan ayları ve daha yüksek bölgeler için Mayıs başları ve ortaları kinoa ekimi için uygundur. Diğer yandan, toprak sıcaklığı - 1 derece olduğu zaman ekim yapılabilinir. Güney bölgelerimiz de ise mevsimsel şartlara bağlı olarak daha erken ekilebilir. Kuru şartlarda yapılacak bir üretimde iklime bağlı olarak olabildiğince erken ekim yapılmalıdır. Erken ekimler, kinoa'nın ilkbahar yağışlarından daha iyi yararlanmasını sağlar. Kinoa tarımında önemli unsurlarından birisi de çiçeklenme zamanının +35 C'yi geçmeyecek şekilde ekim tarihinin bölgelere göre planlanmasıdır.

Çiçeklenme dönemi, ortalama 60 -90 gün ekiliş sonrasına denk gelmektedir. Çiçeklenme devresinde, yüksek sıcaklık riskinden dolayı, ülkemizde kısa gün çeşitlerinin yetiştirilmesi uygundur. Çiçeklenmede  +35'li derecelere kadar uyum sağlamaktadır. Çiçeklenme devresinde +35 dereceleri geçen sıcaklıklarda, tane tutumunda sorun olabilmektedir. O yüzden ekim zamanın bu şartlara göre ayarlanması gerekmektedir.  Diğer yandan kurak iklim koşullarına dayanıklı bir bitkidir. Çok yüksek bir adaptasyon kabiliyetine sahiptir. Ülkemiz iklimsel koşullarına çok uygundur. 

Ekim sıklığı, sıra arası mesafe, ülkemizde ekilebilecek çeşitler için, 25- 45 cm ve sıra üzerindeki bitkiler arasındaki mesafe 12- 25 cm arası olabilir. Ekim derinliği yüzlek olup, ortalama 2-3 cm derinliğe ekilmelidir. Bu veriler, çeşitlerin ve arazinin yapısına göre değişiklik gösterir. Dekara tohum ekim miktarı çeşitlere ve araziye göre değişmekle birlikte, makinalı ekimde ortalama 150 - 450 gr/dk, geleneksel yöntemlerle yapılan ekimde ise 500 -1200  gr /dk dır. Toprakta yeterli nem mevcut ise çıkışlar 5-7 gün içerisinde tamamlanır. Normal mibzerler ile de ekilebilir. Bu tip ekimlerde ekim öncesi tarlaya, silindir uygulaması yapılarak, pekiştirilmesi ekim derinliğini ayarlama da kolaylık sağlayacaktır.

Gübreleme ve bakım, kinoa azot  uygulamasına çok iyi cevap vermektedir. Azot uygulaması hem verimi, hem de protein içeriğini arttırmaktadır. Azotun sülfat formunda kullanılması çok daha faydalı olacaktır. Dekar başına 5 - 15 kg azot ve 5 - 8 kg fosfor uygulaması tavsiye edilir. Kinoa bitkisi 15-20 cm boyuna ulaştığında, yabancı ot mücadelesi için, sıra arasının çapalanması gerekmektedir. Sıra üstünde sık ekim yapılmışsa, fazlalık bitkiler ve yabancı otlar, iyi bir verim için, alınmalıdır.

Hastalık ve Zararlılar, yapısı itibariyle dayanıklı bir bitki olmakla bereber, tüm bitkilerde olduğu gibi, kinoa'nın birçok hastalık ve zararlıları vardır. Ispanak veya pancarda bulunan hastalık ve zararlılar Kinoa ekim alanlarında da gözlenmiştir. Bu hastalıkların çoğu, yaprak bitleri veya yaprak zararlıları tarafından iletilir. Pyrethrin içerikli insektisitler, quinoa tarımında etkilidir.  Mildiyö, kurşuni küf, yaprak yanıklığı, küllenme, kök çürüklüğü, bakteriyel yanıklık  gibi fungal hastalıklar gözlemlenerek gerekli fungisitler uygulanmalıdır. Kinoa tohumları, saponin isimli bir doğal koruyucu ile kaplı olduğundan, dış etkenlere karşı koruma sağlamaktadır.

Kinoa bitkisi kuruyup soluk sarı veya kırmızımsı renge döndüğü ve yapraklar döküldüğü zaman hasat vakti gelmiş demektir. Hasat işlemi biçerdöverler yardımıyla yapılabilir. Kinoanın tohum verimi 100-350 kg/da arasında ot verimi ise 400-1000 kg/da arasında değişmektedir. Kinoa genellikle tohumu için yetiştirilen bir bitki olmakla beraber otu için de yetiştirilebilir.

Kinoa tohumunda % 5 yağ, % 60 karbonhidrat ve % 4 lif bulunmaktadır. Protein oranı çeşitler arasında önemli farklılıklar göstermekle birlikte % 20’ye kadar çıkabilmektedir. Tohumları yağ oranı yönünden yağ bitkileri ile kıyaslandığında fakir, fakat tahılların yağ oranından zengindir. Protein, kalsiyum, demir gibi mineraller ile E ve B vitaminlerince zengin olup beslenme için iyi bir kaynaktır. Kinoa tohumlarının tahıl ve bakliyatlar gibi insan yiyeceği olarak kullanımı ve ticareti her geçen gün artmaktadır. Küresel iklim değişikliği ve kuraklık gibi sebeplerden dolayı pirinç üretiminin azalması ve maliyetlerin artması kinoa gibi alternatif ürünlere yönelimi artırmaktadır.