Irak, Türk makarnasına da kapıyı kapattı

Ticaret Bakanı Ruhsar Pekcan’ın Irak-Türkiye ikili ticaret hacminin 20 milyar dolara çıkarılması hedefi doğrultusunda mevcut ticari engellerin kaldırılmasına yönelik talebine olumlu adımlar beklenirken, Irak’tan ihracata yönelik bir engel kararı daha geldi. Mayıs ayında yumurta, haziran ayı itibariyle de içecek ve dondurma ithalatında Türkiye’ye yasak getiren Irak şimdi de Türkiye’den yapılacak sofralık tuz, şehriye türleri ve makarna çeşitlerinin yasaklandığına dair tebliğ yayınladı. Irak Bakanlar Kurulu’nca alınan kararın 60 günün ardından yürürlüğe gireceği ve bir yıl yürürlükte kalacağı bildirildi.

Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgesini vuracak karar

Dünya Gazetesi’nden Burçak Göral’ın haberine göre; Türkiye’de bulunan 24 makarna üreticisinin en önemli ihracat pazarlarından biri konumunda olan Irak’ın aldığı bu kararın başta Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi olmak üzere tüm sektörü etkilemesi bekleniyor. Sektör temsilcileri Dışişleri ve Ticaret Bakanlıklarının bir an önce alınan bu kararlara müdahale etmesini, yaşanan bu sorunun ilerlemeden ve diğer tarım ürünleri ihracatını etkilemeden çözülmesini talep ediyor. TİM verilerine göre 2018 yılında Irak’a 1 milyar 600 milyon dolar değerinde hububat, bakliyat, yağlı tohumlar ve mamulleri ihracatı yapıldı. Bu ihracatın 1 milyar 20 milyon dolarlık kısmı Mardin firmaları başta olmak üzere Güneydoğu İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliği’ne üye firmalar tarafından gerçekleştirildi. Siyasi ve coğrafi olarak en avantajlı olduğumuz ülke olan Irak’a ihracatımız son 10 yılda artışını sürdürdü. 2018 yılında Irak’ın toplamda 47.7 milyon dolar olarak gerçekleşen makarna-şehriye ithalatının 32.6 milyon dolarlık kısmı Türkiye’den gerçekleştirildi. Sektör temsilcileri bu yılın ilk 4 ayında 11.5 milyon dolar değerinde gerçekleşen Irak makarna ihracatının alınan bu kararla birlikte giderek düşeceği, hatta Irak’la yoğun ticaret ilişkisi içinde olan bölgelerde bulunan fabrikaların ticarette durma noktasına geleceği konusunda endişeli.

Sebep; ilişkilerde gerginlik ve Irak’ın yerli üretim politikası

Türkiye Makarna Sanayicileri Derneği Başkanı Abdülkadir Külahçıoğlu, Bağdat rejiminin aldığı kararla birlikte Irak makarna ihracatının tamamen durduğunu vurgulayarak, kararın sebeplerinin Türkiye-Irak arasında devam eden gergin siyasi ilişkiler ve Irak’ta kurulan makarna fabrikalarıyla yerli üretimi yaygınlaştırma çabası olduğunu söyledi.

Dışişleri ve Ticaret Bakanlıklarının bir an önce alınan bu kararlara müdahale etmesi gerektiğine dikkat çeken Külahçıoğlu, “Irak Hükümetinin tamamen siyasi ve İran firmalarının pazar payının artırılmasına yönelik olarak aldığı bu karar ve alınması muhtemel kararlar, bölge ekonomisine büyük zarar verecek, işsizlik oranlarını yükseltecektir. Yumurta üreticilerinin kısıtlamadan sonra yaşadığı sıkıntılar herkesçe bilinmektedir. İmalatçı-ihracatçı firmaların yanı sıra sayıları on binleri bulan kamyoncular da etkilenecektir” ifadelerini kullandı.

Türkiye’den boşalan pazara İran girecek

Kararda ifade edildiği gibi, bir yıl sonra Irak pazarı ihracata açılsa bile sektör olarak aynı performansı yakalayabilmelerinin mümkün olmadığını dile getiren Külahçıoğlu, aksine her şey daha da zor olacağını ve uygulamanın sektörde kalıcı bir hasara sebep olacağını belirtti.

Makarna gibi ürünlerin piyasadan ve raflardan çekildiğinde yerini başka ülkeler doldurduğuna dikkat çeken Külahçıoğlu, “Irak’ın aldığı bu kararın altında aynı zamanda İran ekonomisini güçlendirmek olduğuna inanıyorum. Pazardan çekilmemizle birlikte İran ürünleri Irak pazarına girecek ve ticarette yerini alacak. İran’ın yanında Dubai, Tunus Mısır da Irak pazarına girecektir. Irak kendi üretimini başlayacağı için yerli makarna tüketimi artacaktır. Yâda belli başlı üreticiler üretimlerini Irak’a taşıyabilir. Halk, İran makarnasının lezzet ve tarzına alıştıktan sonra sektörümüz için İran pazarı kaybedilmiş olacak. Pazarı tekrar elde etmemiz mümkün değil” diye konuştu.

Mardin’de makarna ticareti durma noktasında

Türkiye’nin Irak’a gerçekleştirdiği makarna ihracatının yüzde 60’ını gerçekleştiren Mardin, Irak’a yılda 50 bin ton makarna ihraç ediyor ve ülkeye 23 milyon dolar döviz girdisi sağlıyordu.

Mardin Organize Sanayi Bölgesi Yönetim Kurulu üyesi Şükrü Karaboğa, uygulanan yasakla birlikte Mardin’in Irak’ta kaybettiği pazarı coğrafi koşulları nedeniyle ikame edebilme imkanının olmadığını vurguladı. Sektörde önemli bir yere sahip olan Mardin makarna sanayisinin mecburen küçülmeye gideceğini belirten Karaboğa “Artık bu bölgede bu sektörde yatırım yapılamaz. Bu kaybı yurtiçinde ikame etmemiz mümkün değil. Mardin’de makarna ticareti bu kararla birlikle durma noktasına geldi” dedi.

Uygulanan ihracat yasağının önemli nedenlerinden birinin Halil İbrahim Gümrük Kapısı’nın denetim ve izinlerinin Kuzey Irak Bölgesel Kürt Yönetimi’nden alınarak Irak Hükümetine verilmesi olduğunu ifade eden Karaboğa, “Biz Mardin sanayicileri olarak Halil İbrahim Gümrük Kapısı’nın, daha güvenli ve verimli ticaret için yeniden Kuzey Irak Bölgesel Yönetimi’ne tabii olması gerektiğini düşünüyoruz. Bağdat Hükümetiyle yaşadığımız iletişim sıkıntısı sebebiyle ihracatta sorun yaşıyoruz” diye konuştu.

Irak yerel yöneticilerinden aldığı bilgileri paylaşan Şükrü Karaboğa da, “Bu gidişat durdurulamazsa kademeli olarak Türkiye’nin tarım ürünleri ihracatı büyük zarar görecek” uyarısında bulundu.

Makarna ihracatında yaşanan bu engelin kaldırılması için hükümet yetkilileri ve Ticaret Bakanlığı’ndan destek talep eden sektör temsilcileri, gerçekleştirilecek üst düzey bir ziyaretle sorunun aşılmasının mümkün olacağını düşünüyor.

Türkiye'nin tüm tarım ürünleri ihracatı zarar görebilir

Türkiye Makarna Sanayicileri Derneği Başkanı Abdülkadir Külahçıoğlu, Irak Hükümetinin Türkiye’den yumurta ithalatını yasaklaması ile başlayan sürecin makarnaşehriye ithalatının yasaklanması ile devam ettiğini hatırlatarak, “Maalesef yılsonuna kadar başka hububat ürünleri ihracatımızın da yasaklanacağı, kademeli olarak tüm işlenmiş tarım ürünlerinin ithalatının durdurulacağına dair duyumlar almaktayız” dedi.

YUMURTA SEKTÖRÜ AFRİKA PAZARINA YOĞUNLAŞACAK!

Yumurta ihracatında yüzde 90 pazar payına sahip Irak’ın, mayıs ayında Türkiye’den yumurta ithalatını durdurmasıyla beraber yumurta sektörü alternatif pazar arayışına girdi. Sektör, 2018 yılında yüzde 82’lik ihracat payıyla 285.7 milyon dolar döviz girdisi sağlayan Irak pazarının yeniden açılması noktasında taleplerinde ısrarcıyken, kaybedilen pazarı ikame edebilmek için Afrika pazarına yoğunlaşma kararı aldı. Bu noktada alternatif ürünler üzerine çalışılması gerektiğine dikkat çeken Akdeniz Su Ürünleri Ve Hayvansal Mamuller İhracatçıları Birliği Yönetim Kurulu Başkanı Alican Yamanyılmaz “ Bu süreçte Afrika pazarlarına yoğunlaşacağız. Amacımız yumurtayla birlikte, yumurtayı likit ve toz halinde dünya pazarlarına sunmak. Bu büyük yatırımların altından ancak hükümet destek olursa kalkabiliriz” dedi.

Irak’tan gelen yoğun talep üzerine Türk üreticisinin üretim kapasitesini ardırdığını, ancak Irak’ın kendi üretimini desteklemek amacıyla aldığı ithalat yasağı ile birlikte Türk üreticisinin büyük zarar gördüğünü dile getiren Yamanyılmaz, üst düzey görüşmelerle sorunun çözülmesini talep etti. Şu anda üreticinin elindeki yumartayı maliyetinden düşük fiyata yurtiçinde satmak zorunda kaldığına işaret eden Yamanyılmaz, “Maliyeti 380 kuruş olan yumurta, stokları tüketmek amacıyla 200 kuruşa satılıyor. Yıllık 22 milyar adet olan üretim, stoklar tükendikten sonra düşecek” dedi.

Sorunla ilgili Irak Tarım Bakanlığı ile görüşme sağladıklarını, ancak olumlu bir geri dönüş alamadıklarını anlatan Yamanyılmaz, “Üreticilerimizde Irak pazarına dair bir güven kaybı oluştu. Bu sorunun çözülmesi için gerekenin yapılmasını talep etmekle beraber, bizde artık ürünlerimizle farklı pazarlara girmeye çalışıyoruz. Yumurta ihracatında en büyük pazar Irak, Katar, Birleşik Arap Emirlikleri. Sektör olarak elimizde bulunan pazarları değerlendirmeye, yeni pazar ve alternatif ürün geliştirmeye çalışacağız” dedi.

Yeni pazarlara ihracatta izin sorunu yaşıyoruz

Özellikle Rusya, Suudi Arabistan, Vietnam ve AB ülkelerinin istediği onay numarasının izin noktasında ihracatçıyı olumsuz etkilediğine işaret eden Yamanyılmaz, hedef pazarların oluşturulabilmesi için izin sürecinin hızlanması gerektiğini kaydetti. Yamanyılmaz, Rusya’da şu anda yaklaşık 50 firmanın izin almak için beklediğini, Suudi Arabistan’da da 56 firmanın ihracat onay numarası almak için sırada olduğunu vurgulayarak, “Bu sorunların çözümü, ihracatta başarımızı ve performansımızı arttıracaktır” dedi.