Donmuş Arı Spermleriyle Döllemede Yüzde 70 Başarı

TÜBİTAK'ın desteğiyle 2013'te hayata geçirilen "Bal Arılarında Sperm Depolama ve Depolama Sonrası Spermlerin İşlevini Arttırma Uygulamaları Projesi" ile Türkiye'deki Kafkas ve Anadolu arı ırkını korumak olduğunu ifade eden Hatay Mustafa Kemal Üniversitesi Ziraat Fakültesi Zootekni Bölümü öğretim üyesi Yrd. Doç. Dr. Aziz Gül, dünyada bu alandaki çalışmalarda Almanya ve Amerika'nın ardından üçüncü sıradaTürkiye'nin yer aldığını söyledi.

SPERMELER -200 DERECEDE SAKLANIYOR

Arı ölümlerinin son yıllarda ürkütücü bir şekilde arttığını belirten ve bu ölümlere de baz istasyonları, küresel ısınma ile geliştirilen tesislerin önemli bir rol oynadığını öne süren Gül, bu durumun da projenin doğmasına neden olduğunu kaydetti. Arı ölümlerinin önüne bir türlü geçilemediğini ve Türkiye'nin de Kafkas ve Anadolu gibi iki önemli arı ırkına sahip olduğunu ifade eden Gül, bu ırkları korumak için başlattıkları çalışmaları şöyle anlattı:

"Çalışma süresi içerisinde önce topladığımız arıların spermlerini aldık ve bunları koruyucu çözeltilerimiz sıvı azot ile karıştırarak plastik stravlar içerisine yerleştirip kademeli dondurma cihazıma koyuyoruz. Bu cihaz, spermleri ani bir şokla değil de kademeli olarak soğutarak - 40 dereceye kadar soğutuyor. - 40 dereceye geldiği zaman artık donmuş vaziyette hemen vakit kaybetmeden çıkartıp sıvı azot içerisinde koyduğumuz tanklarımıza bunu muhafaza ediyoruz. Ve bu tankın içerisine girdikten sonra - 200 derecede muhafaza ediyoruz. Bu şekilde 40 yıl saklayabilirsiniz. Bu binlerce yıl burada muhafaza edilebilecek ve ülkemizin sahip olmuş olduğu Kafkas, Anadolu veya diğer çalışmalar sonucunda elde edilmiş iyi genetikleri bu şekilde sıvı azotu içerisinde gelecek nesillere aktarabileceğiz. Bal arısında başarı yakalandığı takdirde diğer istediğimiz herhangi bir böceği aynı şekilde spermlerini dondurup uzun yıllar boyunca muhafaza edebiliriz. Şu anda var sperm bankası oluşturulmuş durumda azot tankları içerisinde. Bizim ana merkezde azot içerisinde bekliyor ve bunu biz her 2 yıl da bir ya da çıkartıp ana arıları dölleyeceğiz ve elde edeceğimiz işçi arıları bizim için önemli."

HEDEFİMİZ YÜZDE 90

Sperm bankasından alınan spermlerle ana arıları dölleme adına yürüttükleri çalışmalarda da önemli bir yol aldıklarını kaydeden Yrd. Doç. Dr. Aziz Gül şöyle devam etti:

"Ana arının spermeteka kesesi içerisinde durduğu süre boyunca ne kadar aktif duruyor ve ne kadar dölleme yeteneğini muhafaza ediyor bizim için önemli olan bu. Şu anda projemizin sonuçlarını söylemekte bir sakınca yok. Yüzde 42.6 oranında bir başarı var yani 100 yumurtadan 42 tanesi bu spermler tarafından döllenebiliyor. Bu da iyi bir başarı yani genetik kaynaklarımızı korumak adına iyi bir başarı ancak biz bunu daha yüksek seviyelere çıkartmak istiyoruz. Yani bunu ticari alanda da ticari ana arıcılığında da kullanabilmemiz için en az bu oranın yüzde 90'ının üzerine çıkması gerekiyor. Fakat bizim araştırmalarımız biliyorsunuz tekerrürlü yapılır. Bizim 15 tekerrürümüz vardı her bir grup için. Bu bazı gruplarımızda yüzde 70 oranında başarı elde edildi. Yani 100 yumurtadan 70'i döllenebildi. Bu da demektir ki biz iyi yoldayız ve bu çalışma yüzde 90'lara kadar ulaşabilecek."

TÜRKİYE'DE HER YIL 3,5 MİLYON ANA ARIYA İHTİYAÇ VAR

Gül, özel sektörde Türkiye'de yaklaşık olarak 6,5-7 milyona yakın arı kolonisi olduğunu ve bu kolonilerin 2 yılda 1 ana arılarının yetiştirilmesi gerektiğini de vurgulayarak şöyle konuştu:

"Bu demek oluyor ki sektörün yaklaşık olarak 3,5 milyon ana arı ihtiyacı demek. Her yıl Türkiye de 3,5 milyon ana arıya ihtiyaç var ve bu ticari sektör olsun, bakanlığın alanları olsun ancak bunun yüzde 20'sine 30'una yakın bir ihtiyacı karşılanabiliyor. Yani Türkiye de ana arı ihtiyacı büyük bir açık. Hatay için konuşuyorum. Nisan ayı ile Mayıs ayı arası iki aylık bir ideal ana arı yetiştirme mevsimi vardır. Onun dışında yetiştirilen ana arıların çok büyük bir kalitesi olmaz. Ancak elinizin altında sperm olduğu zaman yeterli miktarda siz istediğiniz zaman ana arı yetiştirebilir ve bunu spermlerle istediğiniz zaman dölleme yapabilirsiniz ana arıları. Ülke ekonomisine katkısı açısından ana arıyı ticarileştirmemiz gerekiyor. Ancak genetik materyalin saklanması ve muhafazası için şu anlamda çalışmalar yeterli. Elde ettiğimiz başarı yeterli."

Alman bilim adamı Albert Einstein'a atfedilen "Eğer arılar yeryüzünden kaybolursa insanın sadece 4 yıl ömrü kalır. Arı olmazsa döllenme, bitki, hayvan, insan olmaz" sözlerini hatırlatan Aziz Gül, "Bu çok önemli bir söz ve unutulmamalıdır. Yani biz kendi geleceğimiz için bu faydalı böcekleri yani bal arılarını korumak zorundayız. Bu sebeple bu çalışmayı yürütüyoruz. TUBİTAK zaten desteklemişti bizim projemizi. Projenin devam etmesi, çalışmanın devam etmesi açısından tekrardan yeni projeler teklif edeceğiz kendilerine" diye konuştu.