CHP’li Sarıbal: Tahıl Koridoru şirketlere kazandırdı

CHP Bursa Milletvekili Orhan Sarıbal, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın Tahıl Koridoru’nun yeniden açılmasına ilişkin açıklamalarını, Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde düzenlediği basın toplantısında değerlendirdi. Sarıbal, Karadeniz Tahıl Koridoru’nun kamuoyuna yansıtıldığı gibi yoksul ülkelerin gıda güvenliğini sağlamak amacıyla değil, küresel tarım ve gıda şirketlerinin çıkarları doğrultusunda işletildiğini öne sürdü.

Rusya’nın Şubat 2022’de Ukrayna’ya yönelik saldırısının ardından küresel gıda krizinin derinleştiğini hatırlatan Sarıbal, bu süreçte Ukrayna’nın savaş öncesinde yaklaşık 400 milyon insanın temel gıda ihtiyacını karşılayan kritik bir tahıl tedarikçisi olduğunu belirtti. Bu koşullar altında 22 Temmuz 2022’de Ukrayna, Rusya, Türkiye ve Birleşmiş Milletler arasında İstanbul’da “Karadeniz Tahıl Girişimi” anlaşmasının imzalandığını anımsatan Sarıbal, anlaşmanın Odessa, Çornomorsk ve Jujnıy limanlarından güvenli sevkiyatı hedeflediğini ifade etti.

Tahıl piyasasında çoklu tekel iddiası

Sarıbal, Tahıl Koridoru kapsamında Ukrayna’dan ihraç edilen toplam 32,9 milyon ton tahılın yüzde 80’inin Avrupa Birliği ülkeleri, Çin ve Türkiye gibi yüksek ve üst-orta gelirli ülkelere gönderildiğini, en yoksul ülkelere düşen payın ise yalnızca yüzde 2,3 olduğunu söyledi. Bu tablonun kazananlarının küresel tahıl ticaretini kontrol eden Cargill, ADM, Bunge ve Louis Dreyfus gibi çokuluslu şirketler olduğunu dile getiren Sarıbal, dünya tahıl ticaretinin yaklaşık yüzde 70’inin bu dört şirketin kontrolünde bulunduğunu savundu.

Sarıbal, savaşın ilk aylarında bu şirketlerin tarihsel düzeyde kâr artışları açıkladığını, örneğin Cargill’in gelirinin yüzde 23 artışla 165 milyar dolara çıktığını, Louis Dreyfus’un kâr artışının ise yüzde 80’e ulaştığını hatırlattı.

45 ülkeye sevkiyat yapıldı

Ağustos 2022–Temmuz 2023 döneminde Ukrayna’dan ihraç edilen 32,9 milyon ton tahıl ve gıda ürününün yarısından fazlasını mısırın oluşturduğunu belirten Sarıbal, mısır ihracatının 16,9 milyon tonla toplam sevkiyatın yüzde 51,4’üne karşılık geldiğini aktardı. Buğdayın 8,9 milyon tonla yüzde 27,1 pay aldığı sevkiyatta, ayçiçeği küspesi, ayçiçeği yağı, arpa, kolza ve soya fasulyesi daha düşük oranlarda yer aldı.

İlk sevkiyatın başladığı 1 Ağustos 2022 ile anlaşmanın sona erdiği 17 Temmuz 2023 arasında Ukrayna limanlarından toplam 45 ülkeye ürün gönderildiğini kaydeden Sarıbal, Etiyopya, Yemen, Afganistan, Sudan ve Somali gibi en düşük gelirli ülkelere giden toplam miktarın 768,6 bin tonla sınırlı kaldığını söyledi.

Türkiye’de gümrüksüz ithalat eleştirisi

Tahıl Koridoru’nun Türkiye açısından da olumsuz sonuçlar doğurduğunu savunan Sarıbal, gümrüksüz ithalat nedeniyle depoların dolduğunu, hasat döneminde yerli üreticinin ürününü Toprak Mahsulleri Ofisi’nin açıkladığı fiyatların altında satmak zorunda kaldığını ifade etti.

Türkiye’nin bu süreçte 3,5 milyon ton tahılı gümrüksüz olarak ithal ettiğini belirten Sarıbal, “Bu mekanizma yoksulluğu azaltmadı; tekellerin kârını büyüttü, üreticiyi ve küçük çiftçiyi mağdur etti” değerlendirmesinde bulundu.