Bazı böcekler neden koloninin kraliçesini öldürür?

Sarı gövdeli yabanarısı kolonilerini yakından izleyen California Riverside Üniversitesi araştırmacısı Kevin J. Loope, bazı böcek türlerinin isyan çıkarıp kraliçeyi öldürmelerinin ardındaki sebepleri tespit etti.

Çoğumuz, koloni yaşamının kraliçe için ne gerekirse yapmak olduğunu düşünüyoruz. Ama görünen o ki işçi sınıfı sandığımız kadar “adanmış” değil. En azından kraliçeye karşı değil. Loope’un araştırmaları, işçi sınıfın önceliğinin kuluçka sayısını artırmak olduğunu gösterdi. Yiyecek topluyor, yavruları ve kraliçeyi besliyor, yuvayı güçlendiriyor ve koloniyi savunuyorlar. Zamanlarının çoğunu bu şekilde geçiriyor oldukları için üremek adına yoğun bir çalışma gerçekleştirdikleri söylenemez. Erkek karıncalar sadece yıl sonunda çiftleşiyor ve bunu kraliçeyle yapıyorlar. Çiftleştikten hemen sonra da ölüyorlar. Dişi işçiler ise çiftleşmiyor ama genetik açıdan sahip oldukları tuhaf bir özellik sayesinde dilerlerse erkek yumurtaları üretebiliyorlar. Ürettikleri yumurtalardan sadece erkek arılar çıkabiliyor. Bu özellikleri nedeniyle zaman zaman kraliçeye rakip oluyorlar. Yani eğer kraliçe öldürülürse, dişi arılar yumurtlamaya başlıyor ve böylece üretim devam ediyor.

Dişi işçiler, koloni içindeki öz kardeş ve üvey kardeşlerin sayısını kontrol altında tutmak zorundalar. Öz kardeşlerin sayısı belli bir oranın üstüne çıkınca kraliçeyi öldürüp bu duruma bir son veriyorlar. Bu, kraliçenin çok az erkekle çiftleşmesi nedeniyle oluyor. Onu öldürdüklerinde kendi yumurtalarını bırakıp kolonideki erkek popülasyonunu artırıyor, öz kardeşlerin sayısını düşürmek için yeni kraliçeye daha fazla erkek sunmuş oluyorlar. Bu konuda bir sorun yaşanmasa bile başka sebepler yüzünden öldürmek zorunda kalabilirler. Örneğin üvey kardeşlerin sayısı çok fazla artarsa bunu koloni için bir avantaja çevirmek adına kraliçeyi öldürüp tüm üvey kardeşlerin üremesini sağlayabilirler. Çünkü genetik çeşitlilik, koloninin güçlenmesi demek.

Tüm bunlar yaşanırken, koloni bir yandan kraliçenin, diğer yandan dişi işçilerin oğullarıyla doluyor. Bu iki grup arasında bazen anlaşmazlıklar baş gösteriyor ve birbirleriyle çekişmeye başlıyorlar. Örneğin hangi grubun erkekleri kraliçeyle çiftleşecek, hangileri bu konuda geri adım atacak konusu koloninin karar vermek zorunda olduğu zor durumlardan biri.