Balıkesir’de Üç Yeni Böcek Türü Keşfedildi

Balıkesir Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Biyoloji Bölümü öğretim üyesi Dr. Sakin Vural Varlı tarafından yapılan yoğun çalışmalar sonucunda 3 yeni böcek tespit edilerek dünya literatürüne kazandırıldı. Böceklere Balıkesir’e özgü isimler verilerek bilim dünyasında Balıkesir’in tanıtımına ciddi katkı sağlayacağı belirtildi. Büyükşehir Belediyesi’nde, keşfedilen üç böcek türünün tanıtımı yapıldı.

Balıkesir’de keşfedilen böcek türleriyle ilgili şu bilgiler verildi:

Bulunan böcekler:

1. Karesiensis: Yaşlı meşelik alanlarda hayat döngüsünü sürdüren bir böcektir.
2. Erdeki: Yaşlı meşe kovuklarında yaşayan bir böcek.
3. Tezcani: Kayın ve yaşlı meşelik alanlarında yaşayan bir böcek.

Bu böcekler uzun yıllar yapılan gözlem ve incelemelerle, pencere ve çukur tuzaklar yöntemiyle tespit edilmiştir.

Çalışma Balıkesir Büyükşehir Belediyesi, Orman Bölge Müdürlüğü ve Balıkesir Üniversitesi (BAP) katkıları ile gerçekleştirilmiştir.

Biyolojik çeşitliliğin temel yapıtaşı olan bitki, hayvan ve mikroorganizmalar ekolojik dengenin korumasında büyük bir rol oynamaktadır. Günümüzde ise biyolojik çeşitliliği oluşturan bu canlı gruplarında hızlı bir azalma yaşanmaktadır. Bu azalma içerisinde en büyük etki beşeri kaynaklı olmakla birlikte aynı zamanda doğal etkenlerinde rolü bulunmaktadır. Türkiye biyolojik çeşitlilik bakımından Avrupa ve Ortadoğu’nun en zengin ve Dünya’da kıta özelliği gösteren nadir ülkelerinden biridir. Ülkemizin en önemli ekolojik zenginliklerinden biri de ormanlardır. Ormanlar değişik bitki ve hayvan topluluklarına sahip olup tür zenginliği bakımından olağanüstü bir çeşitliliğe sahiptir. Marmara bölgesi içerisinde yer alan Balıkesir ili 649.115 hektarlık toplam ormanlık alanı ile ülkemiz içerisinde 5. sırada olup Akdeniz ve Avrupa fauna elemanlarının geçiş noktası üzerinde yer almaktadır. Ayrıca hem endemik takson hem de biyolojik çeşitlilik açısından Kazdağları ve Kapıdağ yarımadası Balıkesir ili sınırları içerisindedir.

Son yıllarda özellikle Türkiye’den Balıkesir Üniversitesi’nden araştırmacılarında aralarında bulunduğu Avrupa ve Akdeniz havzasında orman içi biyolojik çeşitliliğin özünü oluşturan ve yaşlı, çürümüş veya çürümekte olan meşe ağaçlarında hayatlarının en az belli bir döneminde bağımlı olarak yaşayan ve literatürlerde “saproksilik” olarak adlandırılan böcek türlerin araştırılması ve orman ekosistemlerindeki biyolojik çeşitliliğin belirlenmesi, türlerin yaşam alanlarının korunması ve ekolojik fonksiyonlarının devamlılığının sağlanması amacı ile çalışmalar yapılmış ve şimdiye kadar 30’dan fazla yeni tür ülkemizden bilim dünyasına kazandırılmıştır.

Türkiye meşe habitatları projesi (TOHP) kapsamında Balıkesir Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Biyoloji Bölümünden Dok. Öğr. Gör. Sakin Vural VARLI’nın yürütücülüğünde, Doktora öğrencisi Uzman Hakan SÜRGÜT, Doktora öğrencisi Uzman Aylin TÜVEN, İsveç Linköping Üniversitesinden Ekolog Dr. Nicklas JANSSON, İzmir Ege Üniversitesi’nden Prof. Dr. Serdar TEZCAN ve Avrupa’dan yaklaşık 20 bilim adamı ile beraber ölü oduna bağımlı (Saproksilik) böceklerin belirlenmesi amacıyla Avrupa’da yapılan çalışmalarla koordineli olarak TÜBİTAK ve Balıkesir Üniversitesi tarafından desteklenen projeler kapsamında Balıkesir ilimizin Erdek ilçesine bağlı Kapıdağ yarımadasında yaşlı meşe ağaçlarında pencere ve çukur tuzaklar ile bir dizi çalışmalar gerçekleştirdik.

Bu çalışmalar sonucunda pencere tuzaklar ile yakalanan Coleoptera (Kınkanatlılar) takımından Elateridae (Takla böcekleri) familyasına bağlı “Ampedus Dejean, 1833” cinsine ait 2 yeni böcek türü Uluslararası Zooloji İsimlendirme Yasasına (ICZN) uygun olarak Balıkesir ilimizin tarihsel geçmişine dayanak olarak eski ismi olan “Karesi” ve çalışma alanımız olan Kapıdağ yarımadası Erdek ilçe sınırlarımızda bulunduğundan “Erdek” isimlerinden esinlenilerek adlandırılmış ve Aralık 2018 tarihinde Boletín de la Sociedad Entomológica Aragonesa adlı bilim dergisinde Ampedus karesiensis ve Ampedus erdeki (Elateridae) olarak tüm bilim dünyasında tanıtılmıştır.

Uluslararası Doğa Koruma Örgütü (IUCN)’nün destekleri ile 2004 yılından itibaren başlatılan proje kapsamında Avrupa ve Akdeniz ülkelerinden birçok bilim adamı ile ölü oduna bağımlı saproksilik böcek türlerinin belirlenmesi, yaşam ve yayılış alanları tespit edilerek tehdit kategorilerinin tespit edilmesi üzerine hem Avrupa hem de Akdeniz havzasındaki çalışmalardan ortaya çıkan bulguları kullanarak elde ettiği verileri kendi oluşturduğu bilimsel standartlar ile yorumlamakta ve belli periyotlar dahilinde bu verileri güncelleyerek yeni türlerin tehdit kategorilerini ve daha önce tespit edilmiş türlerin tehdit seviyelerindeki değişimleri belirlemektedir. Bu çalışmalar sonucunda yeterli verinin toplanamadığı tür ve yaşam alanlarına dair bilgilerin artırılması Türkiye’nin de aralarında bulunduğu Akdeniz ve Avrupa ülkeleri için üzerine yoğunlaşılması gereken konuların başında gelmektedir. Uluslararası Doğa Koruma Örgütünün (IUCN) 2018 yılında yayınlamış olduğu Akdeniz havzası saproksilik böcek türleri ve tehdit kategorilerine dair araştırma bulgularının hala Türkiye’nin olası tür zenginliğini yansıtmadığı açıkça görülmektedir. Bu kapsamda Balıkesir Üniversitesi olarak Avrupa ve Akdeniz ülkelerinden birçok bilim adamı ile koordineli biçimde çalışarak yeni türlerin tespit edilmesinin yanında mevcut veri tabanlarına katkı sağlamak amacıyla çalışmalarımıza devam etmekteyiz.